PİYANO TÜRLERİ
I. BÖLÜM: GELENEKSEL (AKUSTİK) PİYANOLAR
Bartolomeo Cristofori (1655-1731) tarafından 1698 yılında yapıldığı görüşü yaygın olan aprisembalo che fa il piano e il forte (piano ve forte çalabilen klavsen) ilk piyano kabul edilecek olursa (1698 tarihi tartışmalı olup 1709 ya da 1711 tarihleri de verilmektedir), aradan geçen üç yüz küsur yıl boyunca, piyanonun iç ve dış yapısında önemli değişiklikler yapılmış ve çok farklı piyano türleri ortaya çıkmıştır. “Piyanonun evrim süreci” olarak da adlandırılabilecek olan üç yüz küsur yıl içinde gerçekleşen değişiklikler, kimi zaman yalnızca dış görünüşünde, kimi zaman iç yapısında, kimi zaman da hem dış hem iç yapısında olmuştur. Bu nedenle, piyanoların gruplanması, gruplamanın hangi özellikler açısından yapıldığına göre değişmekte ve çok farklı gruplamalar söz konusu olabilmektedir. Bu yazı dizisinde piyanolar, seslerinin oluşum ve kullanılış biçimleri açısından gruplanarak ele alınacaktır. (Devamını okuyun…)
BİR OKTAVINDA ONİKİDEN FAZLA TUŞ BULUNAN SIRA DIŞI KLAVYELER
III. BÖLÜM: MİKROTONAL KLAVYELER
Bir Oktavında Onikiden Fazla Tuş Bulunan Sıra Dışı Klavyeler başlıklı yazı dizimizin, Rönesans döneminde geliştirilip kullanılan Bölünmüş Tuşlu Klavyeli Çalgılar’ı (Alm. Geteilte Tasteninstrumente; İng. Split-key instruments) konu alan “Sıra Dışı Tarihsel Klavyeler” alt başlıklı 1. Bölümü ile eş aralıklı mikrotonal müziğin en tanınmış türü olan çeryek ton müziği ve o müzik türünde kullanılan klavyeli çalgıları konu alan “Çeyrektonal Klavyeler” alt başlıklı II. Bölümü, Konser Arkası Müzik Dergisinin 2023 Şubat ve Mayıs sayıları ile web sitemde yayımlanmıştı. (https://adnanatalay.com/ adresinden ulaşabilirsiniz.)
Bu bölümde ise, mikrotonal müziklerin çeyrek ton müziği dışında kalan türleri ve o türlere göre geliştirilmiş klavyeli çalgılar incelenecektir.
BİR OKTAVINDA ONİKİDEN FAZLA TUŞ BULUNAN SIRA DIŞI KLAVYELER
II. BÖLÜM: ÇEYREKTONAL KLAVYELER
20. yüzyılda ortaya çıkan en önemli ses sistemlerinden biri, eş aralıklı düzende 100’er centlik 12 yarım tondan oluşan bir oktavın, 50’şer centlik 24 mikro aralığa bölünmesi oldu. Bu bölünmeyle elde edilen 50’şer centlik mikro aralıklar, eş aralıklı düzende 200 cent olan tam tonun 1/4 ‘ü kadar olmalarından dolayı çeyrek ton (Alm. Viertelton; İng. quarter tone) olarak adlandırılırken, çeyrek tonların kullanıldığı müzikler de, çeyrek ton müziği (Alm. Vierteltonmusik; İng. quarter-tone-music; İt. musica a quarti di tono; Fr. musique en quarts de ton) olarak adlandırıldı. (Devamını Okuyun)
BİR OKTAVINDA ONİKİDEN FAZLA TUŞ BULUNAN SIRA DIŞI KLAVYELER
I. BÖLÜM: SIRA DIŞI TARİHSEL KLAVYELER
Piyano, org, klavsen (Alm. Cembalo; İng. harpsichord; İt. clavicembalo / gravicembalo; Fr. clavecin), klavikord ya da bunların varyantları olan klaviziterium (claviciterium), spinet, virginal gibi çalgılar, ortak özellikleri olan klavyeleri açısından karşılaştırıldığında, tuş sayıları ve ses alanlarının (ambitus) çok farklı olabilmesine karşın, her bir oktavlarında, 7 beyaz 5 siyah (klavsen, klavikord, klaviziterium, spinet gibi çalgılarda da çok kez tam tersi) olmak üzere toplam 12 tuş bulunduğu ve tuş dizilimlerinin aynı olduğu görülür. Tuş sayısı ve ses alanları (ambitus) çok farklı olabilen onca klavyeli çalgıda, oktav yapısının hep aynı görünmesi, bu tür klavye tipinin yaygınlığından kaynaklanmakta olup müzik tarihinin farklı evrelerine bakıldığında, bazı klavyeli çalgılar ve 20., 21. yüzyılda yapılan (fakat yaygın olmadığı için çoğu kişinin pek tanımadığı) bazı özel piyanolarda, bir oktav içindeki tuş sayısı ve sırasının (başlık görselinde de örneklendiği üzere) çok farklı olabildiği görülmektedir. İşte piyanonun tarihsel gelişimi ile ilgili yazı dizimizin bu bölümünde, sıra dışı klavye biçimlerini ele alıp birbirinden ilginç klavye tiplerine göz gezdireceğiz. (Devamını Okuyun)
49 TUŞLU PİYANODAN 108 TUŞLU PİYANOYA
BÖLÜM 2 – 88 TUŞLU KLAVYEDEN 108 TUŞLU KLAVYEYE DOĞRU GENİŞLEME
Piyano klavyesindeki tarihsel gelişmeleri konu alan “49 Tuşlu Piyanodan 108 Tuşlu Piyanoya” başlıklı bu yazı dizisinin “49 Tuşlu Klavyeden 88 Tuşlu Klavyeye Kadar Olan Evre”alt başlıklı 1. Bölümünde, günümüze ulaşabilen 49 tuşlu ilk piyanolardan (Cristofori 1722 ve 1726) bugün için “standart” kabul edilen 88 tuşlu klavyeye kadar olan gelişmeleri incelemiştik. Bu bölümde ise 88 tuşlu klavyeden 108 tuşlu klavyeye doğru olan gelişmeler incelenecektir. 1. Bölümde ayrıntılı olarak incelendiği üzere, 49 tuşlu ilk piyanolardan, 1860’lı yıllarda yapılmaya başlanıp 1880’lerden sonra giderek yaygınlaşan 88 tuşlu piyanolara ulaşıncaya kadar geçen yaklaşık 160 yıllık evrede, piyano klavyesine toplam 39 tuş (yani neredeyse her 4 yılda bir tuş) eklenerek, 7 ¼ oktavlık bugünkü klavyeye ulaşılmış oldu. (Devamını Okuyun)
49 TUŞLU PİYANODAN 108 TUŞLU PİYANOYA
BÖLÜM 1 – 49 TUŞLU KLAVYEDEN 88 KLAVYEYE KADAR OLAN EVRE
Modern (standart) piyano klavyesi, La1’den (A2) başlayıp Do9’da (c5) biten, 52 tanesi beyaz, 36 tanesi siyah, toplam 88 tuştan oluşur. (Uyarı! Bu yazıdaki oktav numaraları, farklı bir bakış açısıyla, Amerikan sistemine göre bir numara büyük verilmiştir!) Genellikle “7 ½ oktav” olarak nitelenen (7 ¼ oktav demek daha doğru olur) bu ses alanı (Lat. Ambitus; Alm. Tonumfang / Raum; İng.range / extension / compass; İt. estensione; Fr. étendue) uluslararası sanat müziği başta olmak üzere Batı müzik kültürüne dayalı tüm müzik türlerinde aynı zamanda gereç dizisi* (Alm. Materialleiter) kabul edildiği için, ses sistemine ilişkin tüm kavram ve açıklamalarda 88 tuşlu piyano klavyesi baz alınır. Bu yaklaşım, birçok insanda, “piyano klavyesinin tarih boyunca 88 tuşlu olduğu ya da bundan sonra da hep 88 tuşlu kalacağı” gibi bir algıya neden olabilmekte ve hatta yaygın olarak kullanılan Amerikan Oktav Numaraları bile, 88 tuşlu klavyeye göre belirlenmiş görünmektedir. Oysa… (Devamını Okuyun)
PEDALSIZ PİYANODAN DÖRT PEDALLI PİYANOYA
BÖLÜM 2 – PİYANO PEDALLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Günümüz piyanolarında genellikle üç ya da iki olup yeni bazı konser piyanolarında dörde çıkarılmış olan pedallarının sayısı, teknik özellikleri, konumu ve işlevleri, piyano tarihinin farklı evrelerine ve piyano markalarına göre değişir.
Piyanonun evrim tarihi, pedal mekanizmalarının gelişim tarihiyle doğrudan ilgilidir. 1698’de geliştirdiği aprisembalo che fa il piano e il forte (piano ve forte çalabilen Arp-Çembalo/Klavsen) ile bugünkü piyanonun ilk adımını attığı düşünülen Bartolomeo Cristofori’nin 1722’den önce yaptığı pianofortelerde ve birbirinden bağımsız olarak Fransa’da Jean Marius (1716), Almanya’da Christoph Gottlieb Schröter (1717) tarafından yapılmaya başlanan ilk pianofortelerde odak noktası daha çok klavye ve mekanik olduğu için pedal üzerinde durulmamıştı. (Devamını okuyun)
PEDALSIZ PİYANODAN DÖRT PEDALLI PİYANOYA
BÖLÜM 1 – MODERN PİYANODAKİ PEDALLAR
Modern piyanolarda genellikle üç ya da iki pedal vardır. Oysa İtalyan çalgı yapımcısı Bartolomeo Cristofori (1655-1731) tarafından 1698 yılında yapılan aprisembalo che fa il piano e il forte (piano ve forte çalabilen klavsen) ilk piyano kabul edilecek olursa, aradan geçen üç yüz küsur yıl boyunca, piyanolardaki pedalların sayısı, işlevi, konumu ve kullanım biçimleri sürekli olarak değişip pedalsız piyanodan yedi ya da sekiz pedallı piyanoya uzanan bir yükseliş çizgisinden sonra, modern piyanoda yeniden üç ya da ikiye inmiştir. Ancak son zamanlarda Fazoli F308, Stuart & Sons 97,102,108, Feurich 218 ve Wendl & Lung 178 gibi üst sınıf (premium) konser piyanolarına dördüncü pedalın da eklenmiş olması, uzun bir süreden beri standartlaşmış olan üç pedaldan dört pedala doğru yeni bir gelişmenin başladığını düşündürmektedir. Piyano pedallarının tarihsel gelişimini daha iyi anlayabilmek için, önce günümüzde kullanılmakta olan üç, iki ve dört pedalın işlevine ve kullanım yerlerine kısaca değinmek yararlı olacağından, “Pedalsız Piyanodan Dört Pedallı Piyanoya” başlıklı yazımızı iki bölüme ayırıp bu bölümde “Modern Piyanodaki Pedallar” konusunu, 2. Bölümde ise “Piyano Pedallarının Tarihsel Gelişimi” konusunu ele alacağız. (Devamını Okuyun)
TÜRK MÜZİĞİNE VE TÜRK MÜZİK YAŞAMINA TUTULMUŞ IŞIK: BESTECİ MÜZİKOLOG
PROF. YALÇIN TURA
Müziğin yalnızca edimsel yanıyla ilgilenip kuramsal yanına yeterince ilgi göstermeyen toplumlar, kendi geleneksel kültürleri içinde herhangi bir sorunla karşılaşmasalar bile, (bizde olduğu gibi) bir başka müzik kültürüyle karşılaşıp her iki kültürü bir arada yaşama ve özellikle de, geleneksel kültürlerini, karşılaştıkları yabancı (ama daha gelişmiş olduğuna inanılan) kültürün değerleri doğrultusunda yeniden düzenleme durumunda kaldıklarında, geleneksel çizgiyi altüst eden bir “kültür çarpması” kaçınılmaz oluyor.
(AKOB Dergisinin 72. sayısında yayınlanan bu yazının tamamını pdf formatında okumak için tıklayınız)
“TENOR” MU?, “TENÖR” MÜ?
Bu tartışmanın konusunu, (3 numaralı sarı karta yaptığı yorumdaki “Bir de Tenor-Tenör konusunu tartışalım” önerisiyle) değerli meslektaşımız Sevgili Günel Sunar belirledi. Sevgili Günel’e teşekkür ediyor, tartışılmasını istediğiniz konuları bildirmenizi diliyorum.
Sevgili Günel Sunar’ın da belirttiği gibi son zamanlarda bir de “Tenör” sözcüğü çıktı ortaya ve Lat. “tenere”den gelen yüzlerce yıllık Tenor sözcüğü (Alm.Tenor; İng. tenor, İt. tenore, Fr. ténor), ülkemizde “Tenör” biçiminde yazılıp okunmaya başlandı.
Neden? (Devamını okuyun)
MÜZİKTE “SÜRTONE” DİYE BİR KAVRAM VE TERİM VAR MIDIR?
Daha çok Geleneksel Türk Sanat Müziği ile ilgili yayınlarda, detone terimine karşıt olarak “sürtone” diye bir sözcük kullanıldığını ve herhangi bir sesi (perdeyi) olması gereken frekanstan daha düşük frekansta söyleme ya da çalmanın DETONE, daha yüksek frekansta söyleme ya da çalmanın ise SÜRTONE olarak adlandırıldığını görmekteyiz. Oysa, Fransızca “détonner” sözcüğünden alıntılayarak “detone” biçiminde yazıp okuduğumuz terim, (olması gereken frekanstan daha “düşük” ya da “yüksek” oluşuna bakılmaksızın!), doğru frekanstaki sesten (perdeden) sapışın (kaymanın) her türlüsünü içerir. Dolayısıyla, bizde yapıldığı görülen “aşağı kayma – yukarı kayma” ayrımının hiçbir anlamı ve geçerliliği yoktur. (Devamını okuyun)
ULUSLARARASI NOTA ADLARI VE KÖKENLERİ
Geleneksel müzik kültürlerinde kullanılan, o kültürlere özgü perde adları kapsam dışı bırakılacak olursa, uluslararası müzik kültürlerinde seslerin perdelerin adlandırılışı, iki farklı yönteme dayanır.
İngiltere, Almanya, Hollanda, Danimarka, Norveç, İsveç, Macaristan, Sırbistan ve Çin gibi ülkelerde Latin alfabesinin ilk 7 harfiyle (ancak, Alman sistemini kullanan ülkelerde, aynı harf sırası içinde “B” yerine “H” harfi kullanarak) adlandırılan perdeler, İtalya, Fransa, Portekiz, İspanya, Romanya, Letonya, Bulgaristan, Yunanistan, Rusya, Amerika ve Türkiye gibi ülkelerde Do-Re-Mi… gibi hecelerle adlandırılır. (Devamını Okuyun)
BEETHOVEN “AY IŞIĞI SONATI” ADLI YA DA KONULU BİR ESER YAZDI MI?
Beethoven’in “Ay Işığı Sonatı” diye adlandırılan Op.27, No 2, 14 numaralı Dodiyez minör piyano sonatı için uydurulmuş bir dizi şehir efsanesi, kitaplarda, dergilerde, radyo ve TV müzik programlarında, internette ve sosyal medya sayfalarında yinelenip durur.
Söz konusu şehir efsanelerinden en yaygın olanı da, (ne hikmetse) birçok eserde karşımıza çıkan “kör kız” hikâyesidir. Konuyu biraz daha da dramatize etmek için olsa gerek, bir dizi ayrıntı da verilerek ballandıra ballandıra anlatılan meşhur hikâyeye göre (özetle) Beethoven, söz konusu sonatı, “Ben ay ışığını hiç görmedim, bana ay ışığını müzikle anlatabilir misiniz?” diyen kör kıza, kızın evindeki piyanoda, “doğaçlama” (!) olarak çalar ve kızın yanından ayrılır ayrılmaz da, (yanındaki arkadaşına) “doğaçlama yarattığı eseri unutmadan notaya alabilmesi için acele eve dönmeleri gerektiğini” söyler… (Devamını okuyun)
JOHANN SEBASTIAN BACH’IN MEZARI*
Adnan Atalay
- 31 Temmuz 1750’de, eski Johanniskirche (St. John Kilisesi) avlusunda toprağa verilen J. S. Bach’ın mezar yeri nasıl unutulup kayboldu?
- Yıllar sonra Bach’ın mezarını bulabilmek için yapılan kazılarda 22 Ekim 1894 Pazartesi günü öğleden sonra bulunan meşe tabut içindeki erkek iskeletin J. S. Bach’a ait olduğuna nasıl karar verildi?
- Johanniskirche avlusundan çıkarılan iskelet, Thomaskirche’de ( Thomas Kilisesi) bulunan bugünkü J. S. Bach mezarına konuluncaya kadar hangi süreçler yaşandı?
- Bugün Thomaskirche’deki Bach Mezarında bulunan insan iskeleti gerçekten J. S. Bach’a mı ait? Bilim insanları, müzikologlar ve Kilise ne düşünüyor?
- Aynı mezardan çıkan ve eşi Anna Magdelena’ya ait olduğu düşünülen ikinci tabut içindeki kadın iskeleti ne oldu? (Devamını Okuyun)
MÜZİKTE PROZODİ
Adnan Atalay
Ülkemiz müzik çevrelerinde daha çok, “sözlü müziksel eserlerde, kelimelerin ritmi ile melodideki ritmin uyumu ve sözel cümlelerle melodik cümlelerin örtüşmesi” bağlamında kullanılan prozodi terimi, eski Yunanca προσῳδία (prosōdía) kelimesinden (Lat. prosodia; Alm. Prosodie; İn. prosody; İt. prosodia; Fr. prosodie) gelmekte olup günümüzde, fonetik, fonoloji ve akustikle de ilişkilendirilerek, sözlü anlatımdaki ritim, vurgu, tonlama, duraklama ve tempo gibi özellikleri kapsayan bir dilbilim terimi olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla sözlü müziksel eserlerdeki kullanımı da, yalnızca “ritmik uyum ve cümle örtüşmesiyle” sınırlı olmayıp ritim, vurgu, tonlama, duraklama ve tempo gibi prozodik özelliklerin tümünü içerir. (Devamını Okuyun)
Adnan Atalay
Türkçe yazılarda geçerli olan “yazım kuralları”, TDK (Türk Dil Kurumu) tarafından hazırlanıp yayınlanan “Yazım Kılavuzları” ile belirlenmekte, editörler ve bilgisayar destekli yazım denetleme programları, ilgili yazıları, o kurallar doğrultusunda değerlendirip revize etmektedir. Ancak TDK yazım kılavuzlarında belirlenmiş bazı yazım biçimlerinin “doğruluğu” konusundaki tartışmalar ve alanda oluşan büyük çaptaki bilgi kirliliği nedeniyle, doğru yazımın “nasıl olması gerektiği” konusunda görüş birliği sağlanamamaktadır.
Atatürk’ün talimatıyla 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla kurulup 1934’te yapılan kurultayda Türk Dili Araştırma Kurumu, 1936’daki kurultayda ise bugünkü adını alan Türk Dil Kurumu, “Türk Dili Tetkik Cemiyeti” adıyla kurulduğu 1932 yılından bugüne (2022) kadar geçen 90 yıl içinde, İmlâ Kılavuzu (1941), Yeni İmlâ Kılavuzu (1965), Yeni Yazım (İmlâ) Kılavuzu (1970), Yeni Yazım Kılavuzu (1973) İmla Kılavuzu (1985) ve Yazım Kılavuzu (2005) gibi farklı adlarla çok sayıda “yazım kılavuzu” hazırlayıp yayınlamıştır. TDK’nın “Türk Dili Tetkik Cemiyeti” adıyla kurulduğu 1932 yılından dört yıl önce (1928’de) “Dil Encümeni” tarafından hazırlanıp yayınlanmış olan İmlâ Lûgati ilk “yazım kılavuzu” sayılacak olursa, 1928’de yapılan ilk baskıdan, 2012’de yayınlanan bugünkü yazım kılavuzuna (27. baskı) ulaşıncaya kadar yazım kuralları konusunda birçok değişiklik yapılmıştır. (Devamını okuyun)
MÜZİK TERMİNOLOJİMİZDE KARGAŞA
Adnan Atalay
Almanca, İngilizce, Fransızca, İtalyanca müzik sözlüklerine ya da Roberto Braccini’nin Schott yayınlarından olan “Praktisches Wörterbuch der Musik Italienisch-Englisch-Deutsch-Französisch” gibi (aynı terimin farklı dillerdeki karşılıklarını içeren) müzik sözlüklerine bakıldığında, her bir dilde, her kavram için yerleşmiş bir terimin kullanıldığı ya da aynı anlama gelen başka terimler bulunsa bile, o terimlerden bir tanesinin öne çıktığı görülmektedir. Oysa müzik terminolojimizde, daha bu sanatın adından başlayarak tam bir kargaşa hüküm sürmektedir. Kişisel tercihlerden kaynaklanan adlandırma farklılıkları bir yana, devletin resmî kurumları arasında bile ciddî adlandırma farklılıkları bulunup müzik eğitimi veren kimi okullar “Müzik Bölümü”, kimi okullar ise “Musiki Bölümü” ya da “Konservatuvarı” olarak adlandırılmaktadır. TRT Radyoları’ndan yapılan yayınlarda bile “Türk Halk Müziği dinlediniz, şimdi de Türk Sanat Musikisi dinleyeceksiniz” türünden anonsları sıkça duyarız. Neden birine müzik, ötekine musiki denmektedir? Özellikle de bazı sanatçılarımızın ya da sunucularımızın üzerine Arap aksanıyla bastıra bastıra “mûsîkıy”demesi durumunda daha görkemli bir şeyden mi bahsedilmiş oluyor? … (Devamını okuyun)
BELGELERLE ORANSAY GERÇEĞİ
Prof. Dr. Gültekin Oransay’ın, 1983 yılında, üniversiteden ve kamu görevinden uzaklaştırılmasıyla ilgili olarak (sağlığında ne kendisi, ne de bir başkası tarafından hiçbir açıklama yapılmamış olmasına karşın) 1989 yılında vuku bulan vefatından sonra, konu hakkında bilgi ve belge sahibi olmadıkları anlaşılan kişilerce çeşitli açıklamalar yapılmaya başlandı. Genellikle “kişisel görüş”, yer yer de “dedikodu” niteliğinde olan söz konusu açıklamalarda, gerçeklerle hiçbir ilgisi olmayan değerlendirmeler ve hatta (isim verilmeden yapılmış bir takım imalarla) şahıslarımıza yönelik …(Devamını okuyun )
BARIŞ GÜVERCİNLERİ:
KIBRIS’TA BARIŞ İÇİN İKİ TOPLUMLU KORO
ΔΙΚΟΙΝΟТΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΓΙΑ ТΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Bi-Communal Choir for Peace in Cyprus
Müzikteki biçimleri, türleri, çalgıları, bestecileri ya da eserleri kıyaslayıp “en iyisi”, “en sevdiğim” gibi ayrımlardan daima kaçınırım ama koro müziğine duyduğum hayranlık ve özel ilgiyi yadsıyamam. (Devamını okuyun)
Αν και πάντα αποφεύγω να συγκρίνω μορφές, είδη, όργανα, συνθέτες ή έργα στη μουσική και να κάνω διακρίσεις όπως “το καλύτερο” ή “το αγαπημένο μου”, το θαυμασμό και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου για τη χορωδιακή μουσική δεν θα μπορούσα να αρνηθώ. (Διαβάστε περισσότερα)
Although I always avoid comparing forms, types of music, instruments, composers or musical works and making distinctions such as “the best” or “my favorite”, I would not deny my admiration and special interest in choral music. (read more)
TUĞRUL GÖĞÜŞ VE AHMED ADNAN SAYGUN SEMİNERİ
Tuğrul Göğüş ile ilgili acı haberi duyurmak gibi çok güç bir görevi yerine getirmek zorunda kaldığım dünkü paylaşımıma eklediğim yorumda “Tuğrul’um bu ne acele? Her yere herkesten önce sen gider, her şeyi hepimizden önce sen düşünürdün. Yine aynı şeyi yaptın ama bu kez çok acı oldu…” demiştim. Hayatını kaybedenlerin ardından yalnızca güzel şeyler söyleyip yazmak ve onları olabildiğince yüceltmek gibi harika bir gelenek vardır. Yazdıklarım o geleneğin bir yansıması olabilir ya da Tuğrul’umuzu yeterince tanımayan arkadaşlarımız öyle olduğunu düşünmüş olabilir miydi? Büyük bir bölümünü uykusuz geçirdiğim gecenin sabahında erkenden kalkıp Tuğrul için yazılanları okudum. Onu tanıyan herkes, kimi zaman çok şey ifade eden birkaç sözcük, kimi zamansa daha uzun cümlelerle hep aynı şeyi dile getirmiş… Örneğin onu en iyi tanıyan insanlardan biri olan Sayın Numan Pekdemir de, Tuğrul’u anlattığı yazısının bir yerinde “Ona hiçbirimiz yetişemedik ama henüz 64 yaşında maalesef ona ancak ölüm yetişebildi. Bu ülkeye Tuğrul’lar arada bir uğrar.” diyor… Büyük bir içtenlik ve sevgiyle dile getirilmiş bu güçlü ifadenin üzerine başka ne söylenebilir ki… (Devamını okuyun)
TÜRK MÜZİK LİTERATÜRÜNÜN ÇAĞLAYAN PINARI:
AHMET SAY
Müziği bir tür “eğlence aracı” olarak gören ya da yalnızca edimsel yanıyla ilgilenip kuramsal yanına yeterince ilgi göstermeyen toplumlarda yapılacak kuramsal çalışmalar ilgisizliğe mahkum gibidir. Binbir emek ve yıllar süren çalışmalarla hazırlanıp büyük masraflarla bastırılan kitaplar alıcı ve okuyucu bulmakta zorlanıp yıllarca elde kalırken, karşılaşılan başarısızlığın tüm maliyeti de yazara ve yayıncıya çıkarılır… Kitap edinme alışkanlıklarının yeterince gelişmediği, şu ya da bu biçimde edinilen kitapların ise bazen okunmayıp kişisel kitaplıkları zengin gösterme amacıyla dekoratif öğe gibi kullanıldığı, yaşamın olmazsa olmaz bir parçası olan kitapların lüks tüketim maddesi ve hatta gereksiz masraf olarak algılandığı toplumlarda kitap bastırıp satabilmek, o kitabı yazmaktan çok daha zor bir iştir ve çok daha büyük çaba gerektirir. (Devamı…)
ERDOĞAN OKYAY IŞIĞI
Onu kaybettiğimizi (vefatından yaklaşık 4 yıl sonra) öğrenip göz yaşları içinde yazdığım “ERDOĞAN OKYAY” başlıklı yazımın[1] üzerinden 16 gün geçti. Duyduğum acı hiç azalmadı ve sanırım alışmak kolay olmayacak.
Gün ışığının önemi, ne yazık ki, güneş battıktan sonra anlaşılıyor… O da tıpkı gün ışığı gibiydi… Binaların kömür yakılarak ısıtıldığı o dönemlerin Ankara’sında, her yeri siyah bir perde gibi kaplayıp ruhlarımızı karartan sis, o daha dersliğin kapısından göründüğü anda kaybolur, onun ışığı vururdu her yere.
“Zaman” algısının ne denli göreceli olabileceğini onun derslerinde şaşkınlıkla yaşardık. Bir saatlik ders sanki “beş dakika” içinde bitiverirdi, doyamazdık… Müzik Bölümü, Enstitünün Konya Yolu ve Atatürk Orman Çifliği –Beşevler hattına en yakın yerinde olduğu için, özellikle pencerelerin açık tutulduğu bahar aylarında, yoldan geçen araçların motor ve korna sesleri dersliklere kadar gelirdi ama onun derslerinde her şey susar bir tek o duyulurdu… (Devamı…)
ERDOĞAN OKYAY
Adnan Atalay
Onun adını, taşıdığı (ama onu tanımlamaya yetmeyen) unvanlarının hiç birini kullanmadan yazıyorum, çünkü “ERDOĞAN OKYAY” adı, ona dar gelen unvanlarından çok daha büyüktür.
O’nun öğrencilerinden biri olabilme şansını yakaladığımda henüz 14 yaşımdaydım. Şimdiki GSL Müzik Bölümlerinin ilk biçimi olan Müzik Semineri yıllarım (1967-1970), Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü öğrenciliğim (1970-1973), aynı bölümdeki asistanlık yıllarım (1974-1978) hep onun ışığıyla aydınlandı. O zamanlar “asistanlık tezi” olarak adlandırdığımız “Asitanlık bitirme çalışmamı” onun rehberliğinde tamamladım ve yapılan işin her bir ayrıntısında gösterdiği inanılmaz inceliği hayranlıkla izleyip O’ndan çok şey öğrendim.(Devamı…)
BAŞARILI BİR “DİKTE” İÇİN KAZANILMIŞ OLMASI GEREKEN BİLGİLER, BECERİLER VE DİKTEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Adnan Atalay
Müziksel İşitme-Okuma-Yazma (Kulak Eğitimi) Derslerinin en önemli konularından biri olan DİKTE (Müziksel Yazma, Ezgi Yazma) çalışmaları ve sınavları, çoğu öğrencinin en çok zorlandığı alanlardan biri olup, ilgili ders ve sınavlardaki başarıyı doğrudan etkileme potansiyelinden dolayı birçok öğrencinin “korkulu rüyası” haline gelebilmektedir. Diktede karşılaşılan kimi sorunlar, “korku” duygusuyla da birleşince kronikleşmekte ve diktede gösterdiği başarısızlık, öğrencinin “yeteneksiz” olduğu ya da “yeterince yetenekli olmadığı” (eski ifadeyle “kulağının zayıf olduğu”) yargılarına yol açabilmektedir. …Yazının tamamını okuyun
MÜZİK EĞİTİMİ VEREN YÜKSEK OKULLARIN
ÖZEL YETENEK SINAVLARINA BAŞVURACAK ÖĞRENCİLER İÇİN ÖNERİLER
Adnan Atalay
Doç. Cenap Can ELBİ ve Yar.Doç.Dr. İlhan ERSOY’la birlikte “Sanat Danışmanı” olarak görev yaptığımız Ümran Baradan Güzel Sanatlar ve Spor Lisesinde 15 Şubat 2012 Çarşamba günü yaptığımız toplantının öğleden sonraki bölümünde, Müzik Bölümündeki öğrencilerimizin de katılımıyla müzik eğitiminin çeşitli alanlarına ilişkin konuları ele alıp görüştük. Yapılan görüşmeler sırasında öğrencilerimizin sıklıkla dile getirdiği konulardan biri de “Müzik eğitimi veren yüksek okulların özel yetenek sınavlarına başvuracak öğrencilere ne gibi önerilerde bulunabileceğimiz” sorusu oldu. Hocalarımızın da değerli katkılarıyla ortaya çıkan tüm önerileri, biraz daha ayrıntılı olarak yeniden ele alıp yazılı hale getirmek, anılan sınavlara başvurmak isteyen tüm adayların yararlanabilmesi bakımından sanırım yararlı olacaktır. Yazının tamamını okuyun
TÜRK MÜZİĞİNDE “KOMALI SES” VAR MIDIR?[1]
Adnan Atalay
“Türk müziğinde kullanılan seslerin ‘komalı sesler’ olduğu” görüşü oldukça yaygın olup müzik kültürümüze ilişkin her türlü olgu (ve hatta çoksesliliğin gelişememiş olması bile) çok kez “komalı seslerin” varlığıyla açıklanmaya çalışılmakta, eş aralıklı düzende (alm.Temperatur, ing. temperament, fr. tempérament) karşılığı olmayan perdelerimiz ve kullandığımız nota yazısındaki 1,4,5,8,9,12,13 komalık diyez ve bemol imleri de bu görüşü doğrular görünmektedir.
Oysa konuya görüntüye dayalı bilgiler (!) açısından değil de, tarihsel ve selenbilimsel bilgiler açısından bakıldığında, ne Türk müziğinde ne de yer yüzündeki bir başka müzik kültüründe “komalı ses” olarak adlandırılabilecek bir ses türünün bulunmadığı ve Türk müziğinde uluslararası boyutta bir çokseslilik kültürüne henüz ulaşılamamış olunmasının da müziğimizde kullanılan ses sistemiyle hiçbir alâkasının olmadığı görülecektir.
[1] EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, Yıl 2015, Sayı : 6, Sayfa : 13-35 / Sayı : 7, Sayfa : 39-62
Köy Enstitülerinin Gölgesinde Kalmış Bir Cumhuriyet Işığı: Köy Muallim Mektepleri ve Gezici Başöğretmenler
Adnan Atalay
17-19 Temmuz 1939 tarihleri arasında, Milli Eğitim Bakanı (Maarif Vekili) Hasan Ali Yücel başkanlığında toplanan 1. Milli Eğitim (Maarif) Şurasında alınan karar doğrultusunda 17 Nisan 1940 ‘da kurulan Köy Enstitüleri, kapatıldıkları 1954 yılına kadar geçen 14 yıl içinde (daha 1946’dan başlayarak ardı ardına çıkarılan kanun ve genelgelerle yıkıma doğru giden bir sürecin içine sokulmuş olmalarına rağmen) Türk eğitim tarihinde “mucize” sayılacak izler bırakmıştır. Kapatılmalarının üzerinden 62 yıl geçmiş olmasına rağmen ülkesini ve milletini seven herkesin gönlünde buruk bir özlemle yaşayan Köy Enstitüleri için çok şey söylenip yazıldı ve daha çok şey yazılacaktır. Devamını Oku
İHLAL, İNTİHAL VE
YANLIŞLARLA DOLU BİR “DOKTORA TEZİ”
Adnan Atalay
Bu da “Ben yönettiğim teze laf söyletmem” diyen Yrd. Doç. Dr. Sermin BİLEN’in “Doktora Tezi”
Çok sayıda bilimsel yanlış, sayfalarca dolusu terminolojik hata, hipotezi doğrulayacak yolda manipüle edilmiş gözlem notları, uluslararası nota yazım disipliniyle bağdaşmayan hatalı bir nota yazısı, alfabetik soyadı sırasını bile tutturamamış eksik ve yanlışlarla dolu bir kaynakça, ilk 50 sayfada 81 intihal… ve 193 sayfalık tezde 184 yazım hatası…
Ve… aynı anabilim dalında hazırlanıp onaylanmış 3 adet yüksek lisans tezinin durumu..
Bilimsel etik ihlallerinin ulaştığı boyutlar ve belgeleri…
Sermin Bilen Doktora Tezi Eleştirisi için TIKLAYINIZ
ATATÜRK
“BUGÜN ACUNA DİNLETMEYE YELTENİLEN MUSİKÎ
BİZİM DEĞİLDİR” DEDİ Mİ?
Adnan Atalay
Atatürk’ün, TBMM’nin 1 Kasım 1934, IV. Dönem 4. Toplanma Yılını Açış Konuşmasında
“Bugün acuna (dünyaya) dinletmeye yeltenilen musikî bizim değildir” dediği yolunda gerçek dışı bir iddia, herhangi bir yerde rastladıkları bilgiyi (doğruluk derecesini gereğince araştırmaksızın) kendi yayınlarına taşıyan (aralarında ne yazık ki önemli profesörlerin de bulunduğu) kişiler tarafından yaygınlaştırılmış ve büyük çoğunluğu müzik eğitimi almış çok sayıda insanımızın, kendi geleneksel müziğimiz ya da Atatürk hakkında olumsuz bir takım düşünceler geliştirmesine neden olmuştur. Oysa Atatürk, … (Devamını Okuyun)
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA ETİK KURAL İHLALLERİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Adnan Atalay
“Gerçek bilim insanının popüler olma kaygısı yoktur. Tüm toplum ona karşı dahi olsa, o gerçeği yakalamışsa onu savunur.” Prof. Dr. Nezhun GÖREN
Bilimsel araştırmalarda karşılaşılan etik ihlaller ve uluslararası bilim etiği üzerine bugüne kadar çok şey söylenip yazıldı. Üniversitede “profesörlük” düzeyine ulaşmış birbirinden değerli bilim adamları, ardı ardına sundukları bildiri ve makalelerle kamuoyunu ve ilgili makamları etik kurallar konusunda uyarıp, kural ihlallerinin neler olduğunu, nelerden kaynaklandığını ve nasıl önlenebileceğini irdeleyip açıkladılar. Ancak toplumsal hafızamızın zayıflığı, güncel olayların etkisiyle sürekli değişen gündem ve ne yazık ki kamuoyunun ilgisizliği yüzünden, söz konusu saptama ve açıklamalar gerekli yankıyı uyandıramamış görünmektedir. Devamını Okuyun
YÖNETTİĞİ TEZE LAF SÖYLETMEYEN “DOKTOR” HANIMDAN
BİR DOKTORA TEZİ DAHA !
Adnan Atalay
“AKTİF” TÜRKÜ SÖZÜ YAZMA YÖNTEMLERİ
Adnan Atalay
Öğrencim Siracettin SAĞLAMÇALAR’a
Sevgili Siracettin,
İşlerimin yoğunluğundan dolayı, 32 Ocak 2011 tarihli mektubuna ancak bugün cevap verebiliyorum kusura bakma. Mektubunda “…30 Eylül İlköğretim Okulu 6. sınıfta okumaya başladığını, tüm derslerinin çok iyi olduğunu, yalnız müzik dersinde biraz(!) zorlandığını, Müzik öğretmeniniz Dürdane LAFSÖYLETMEZ’in düzeyinizin çok üstünde ödevler verdiğini” yazıyor ve “ ödevlerin altından teker teker kalkamadığınız için üçer kişilik kümelere ayrıldığınızı, sınıf arkadaşlarınızdan İsfendiyar TAMAKTİF ve Hasibe KENDİNBİLMEZ’ le aynı küme içinde yer aldığınızı, son ödevinizin de «bir türkü sözü yazma» olduğunu” belirtip, “türkülere söz yazmanın ne demek olduğunu ve nasıl yapılabileceğini” soruyorsun. Devamını okuyun
ÜZERİNE LAF SÖYLETİLMEYEN DOKTORA TEZİ
Adnan Atalay
Yrd.Doç.Dr.Sermin Bilen’e
TEZLER DE ELEŞTİRİLİR “DOKTOR” HANIM !
Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Kurulunun 29/12/2010 tarihli toplantısında sarf ettiğiniz sözleri düşünüp, telaş ve öfkenizin nedenini anlamaya çalışıyorum, ama itiraf etmeliyim ki, aradan geçen bunca zamana rağmen anlayabilmiş değilim. Yönettiğiniz tezlerden birinin, “armoni ile ilgili olmadığı, bu nedenle de söz konusu tez gerekçe gösterilerek armoni alanında yeterlilik iddiasında bulunulamayacağı” yolunda görüş belirtmemiz üzerine “ O tezi ben yönettim. Ben yönettiğim teze laf söyletmem! Siz kim oluyorsunuz da benim yönettiğim tezi eleştiriyorsunuz? Sizin doktoranız var mı? Siz hayatınızda hiç tez yazdınız mı? Aklınızı başınıza toplayıp, haddinizi bilin!” diye bağırarak toplantıyı terk ettiniz… Bunca sözü sarf ettikten sonra, hiç değilse toplantıyı terk etmeyip cevabını dinleme nezaketi gösterseydiniz, kim olduğumuzu, tarafınızdan yönetilmiş bir teze ne cür’etle dil uzatabildiğimizi, doktoramızın olup olmadığını, orada hangi sıfatla konuştuğumuzu, hayatımızda hiç tez yazıp yazmadığımızı arz edebilme olanağı bulurduk. Ama bizleri bu olanaktan bile mahrum bırakıp, söyleyeceğinizi söyledikten sonra, hiç kimseyi dinlemeden çıkıp gitmeyi tercih ettiniz… Bu nedenle cevabımı ve sorularımı yazılı olarak vermek zorunda kalıyorum, kusura bakmayın. Devamını okuyun